Majowie

Majowie są ludem zamieszkującym południowo-wschodnie obszary Meksyku (Płw. Jukatan), Gwatemalę i Honduras. Zachowali do chwili obecnej niektóre ze swych ponadtysiącletnich, prekolumbijskich tradycji i wierzeń. Stanowili drugą, obok Azteków, wielką cywilizację Indian w Mezoameryce, jednak w przeciwieństwie do nich tworzyli państwa-miasta zamieszkane przez poszczególne szczepy, a nie jedno państwo. Ich okres największej świetności zakończył się długo przed przybyciem Hiszpanów (w ok. 900 r. n.e. ), lecz walczyli przeciwko nim jako poszczególne plemiona, często jednak przechodząc na stronę Hiszpanów, gdy oni walczyli przeciwko ich wrogom. Niestety w wyniku _nawracania_ Indian środkowoamerykańskich, z pośród ogromnych _bibliotek_ Azteków i Majów (teksty te Hiszpanie po prostu palili na wielkich stosach), pozostało trochę ponad dwadzieścia kodeksów, z tego trzy zostały napisane przez Majów. Kodeks Drezdeński pochodzi najprawdopodobniej z Palenque, jego treść liczy wg szacunków ok. 2000 lat. Zawiera _tabele astronomiczne_, informacje o zaćmieniach ciał niebeskich i o orbitach planet. Kodeks Madrycki zawiera _horoskopy_ i wskazówki do ich stosowania przez kapłanów. Natomiast Kodeks Paryski zawiera najprawdopodbniej przepowiednie. Poza tym do tekstów napisanych przez Majów zalicza się Popol Vuh, czyli Księgę Rady Narodu Quiché, napisaną na podstawie legend i historii Majów w pomiędzy rokiem 1554 a 1558, przetłumaczoną na język hiszpański przez proboszcza Santo Tomas Chuila Francisco Ximeneza oraz księgi Chilam Balam.

Najwcześniejsze zasiedlenia półwyspu Jukatan, Gwatemali, Belize i Hondurasu (obszaru cywilizacji Majów) przez Majów miały miejsce przed 1500 r.p.n.e. Majowie są spokrewnieni z plemionami z północnej Kalifornii i Oregonu. Przybyli do Mezoameryki razem wędrówką ludów z Ameryki Północnej. Okres formatywny pomiędzy 1500 r. p.n.e, a 150 r. n.e. był okresem intensywnego rozwoju rolnictwa (uprawy kukurydzy). Pod koniec tego okresu zaczynają powstawać miasta Tikal, Uaxactún, Piedras Negras, Chiapa de Corzo, Copán, Kaminaljuyú, czy Izapa. Majowie budują też pierwsze schodkowe piramidy, stele i grobowce. Następuje również rozwarstwienie społeczeństwa na kapłanów, władców i na zwykłą ludność. W okresie protoklasycznym trwającym w latach 150 _ 300 n.e. następował dalszy rozwój miast Majów. W okresie klasycznym roku ok. 900 nastąpił największy rozkwit cywilizacji Majów, powstawały najwspanialsze rzeźby i reliefy, rozwijały się ośrodki tj. Tikal, Copan, Uaxactún, Palenque, czy Chichén Itzá . Okres ten można porównać do Imperium Rzymskiego za czasów pierwszych cesarzy, gdy te rozwijało się najlepiej.

Lecz nagle, pod koniec X wieku Majowie porzucili swe miasta, oddając je na łaskę selwy (wilgotnego lasu rosnącego w Mezoameryce i nizinie Amazonki). Jest to co najmniej dziwne, ponieważ wiele budowli zostało niedokończonych. Do dziś nie wyjaśniono przyczyn tej ucieczki. Naukowcy przypuszczają, że jej powodem mogło być powstanie niewolników pracujących dla władców i kapłanów, wojna z najeźdźcami, klęska głodu, czy epidemia. Klęskę głodu można w zasadzie od razu odrzucić, choć milpy (poletka uprawne) trzeba było porzucać co kilka lat, żeby odpoczęły, lecz posiadały one także system irygacyjny zapewniający stałość plonów. Tysiąc lat nie było problemu głodu, a w razie czego zawsze było można wykarczować dżunglę. Poza tym nawet po najstraszliwszej klęsce głodu pozostaje ktoś żywy, kto może z powrotem zaludnić miasta. Wojnę też można odrzucić, gdyż w miastach nie widać śladów zniszczeń wojennych, ewentualni wrogowie mieliby niewielkie szanse z dysponującymi podobną lub lepszą bronią Majami, którzy do tego byli o wiele lepiej zorganizowani. Poza tym, który zwycięzca pozostawia miasta wroga niezrabowane i nie osiedla się w nich (barbarzyńcy po zdobyciu miast rzymskich tj. Split, czy Rzym, osiedlali się w nich). Epidemia jest mało prawdopodobna, gdyż z wyniku chorób giną zwykle zwyczajni poddani, a nie kapłani i władcy oraz nie ma na inskrypcjach Majów żadnych jej śladów. Bardziej prawdopodobna jest hipoteza o powstaniu niewolników, choć nie widać żadnych śladów walk w miastach.

W okresie poklasycznym trwającym do przybycia Hiszpanów, Majowie próbowali przywrócić dawną świetność miast, lecz wg archeologów, nie było już kapłanów znających stare informacje o tajnikach budowy miast. Po przybyciu Hiszpanów Majowie wystawili odziały do walki z nimi, lecz armaty, muszkiety oraz strach przed białymi ludźmi i ich końmi był silniejszy.